Małomice (niem. Mallmitz[3]) – miasto w województwie lubuskim w powiecie żagańskim. Położone nad rzeką Bóbr, na skraju Borów Dolnośląskich, w południowej części województwa.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. zielonogórskiego.
Według danych GUS ze spisu powszechnego w 2011r. miasto miało 3634 mieszkańców. Powierzchnia miasta wynosi 525 ha. Małomice leżą na trasie kolejowej o znaczeniu międzynarodowym łączącej Kraków z Berlinem w odległości 60 km od granicy Niemiec i 80 km od granicy Czech.
Siedziba gminy, obejmującej miasto Małomice i sołectwa: Bobrzany, Chichy, Janowiec, Lubiechów, Śliwnik, Żelisław.
Historia
Prawa miejskie od 1969 roku. Początki życia i działalności człowieka na terenie Małomic sięgają czasów sprzed naszej ery. Hipotezę tę potwierdza znalezisko archeologiczne z 1926 roku – kamienna siekiera pochodząca z młodej epoki kamiennej. Okres kultury łużyckiej na obszarze dzisiejszej gminy Małomice to pierwszy udowodniony okres osadniczy. Drugi okres osadniczy przypadł na czasy piastowskie i był związany z plemieniem Bobrzan.
Materiał archeologiczny wskazuje, że początek osady można datować na VI w. p.n.e. W połowie pierwszego tysiąclecia p.n.e. tereny województwa zielonogórskiego (lubuskiego)znajdowały się pod silnym wpływem kultury Celtów. Następny okres do około IV w. n.e. charakteryzował się ekspansją imperium rzymskiego.
Najstarsza nazwa Małomic (Małynicz) została wymieniona w hołdzie lennym złożonym w 1329 roku przez księcia żagańskiego Henryka IV królowi czeskiemu we Wrocławiu. Pod koniec lat 30. XVI w. Małomice stały się własnością feudała – śląsko-łużyckiego – Fabiana von Schoenaicka. On to prawdopodobnie w 1572 roku nadał Małomicom ograniczone prawa miejskie. Rozwój Małomic znacznie przyśpieszyło przyznanie im statusu osady targowej. Schoenaick zezwolił na zawiązanie cechów rzemieślniczych mających prawo powoływania swych przedstawicieli do rady miejskiej. Rozwinęły się wówczas kowalstwo i garncarstwo – podwaliny późniejszego rozwoju przemysłu metalurgicznego i ceramicznego.
W 1766 roku właścicielem Małomic został ród von Dohnów, z którym są związane początki hutnictwa w miasteczku. Huta w Małomicach powstała ok. roku 1800. Z tego roku pochodzi bowiem pierwszy rysunek techniczny przedstawiający elewację i przekroje budynku huty. Piece hutnicze pracowały tu już w 1801 r. Fabian von Dohna manufakturę żelaza nazwał „Marienhütte” (huta „Maria”) na cześć swojej żony Marii Amalii. Huta, dzięki zamówieniom cesarskiej armii, rozrosła się do kluczowego w tej branży na Śląsku zakładu przemysłowego. Wiąże się z nią tragiczna w skutkach historia z okresu wojen napoleońskich. Ówczesny właściciel Małomic, Fabian von Dohna, kazał wytopić, w tajemnicy przed Francuzami, znaczną ilość kul armatnich dla armii pruskiej. Kiedy sprawa wyszła na jaw, komando francuskie spaliło w odwecie wspaniały, górujący nad miastem, barokowy pałac von Dohnów. Pałac odbudowany w połowie stulecia, został zniszczony w czasie ostatniej wojny. W XIX w. nastąpiło ożywienie życia gospodarczego. W Małomicach rozwijał się przemysł metalurgiczny opierający się o miejscowe zasoby rudy darniowej. Od powstania aż do upadku Rzeszy Niemieckiej przemysł nastawiony był wyłącznie na produkcję zbrojeniową. W 1898 roku uruchomiono fabrykę naczyń, dziś POLMETAL Fabryka Wyrobów Blaszanych S.A.
Pomnik nieznanego Żołnierza, front ratusza
W czasie I wojny światowej Małomice były z dala od walk. Uczestniczyły w nich poprzez swoją produkcję zbrojeniową. Po zakończeniu wojny huta została zamknięta na parę lat, ponownie uruchomiona w celu produkcji samolotów po dojściu Hitlera do władzy. W latach międzywojennych Małomice rozbudowano w części zachodniej. W latach 1928-1929 wybudowano kościół katolicki i kino. Przed wybuchem II wojny światowej oddano do użytku stadion sportowy z basenem. Od września 1944 do stycznia 1945 r. w Małomicach istniał obóz jeńców przywiezionych tu z powstańczej Warszawy. 14 lutego 1945 r. Małomice zostały zajęte w wyniku działań wojennych przez 13 Armię Frontu Ukraińskiego. W miejscowości utworzono polską administrację, która wysiedliła jej dotychczasowych mieszkańców do Niemiec. Jako polską nazwę przyjęto formę Małomice – od zniemczonej Mallmitz. W 1959 roku Małomice uzyskały status osiedla, by po dziesięciu latach otrzymać prawa miejskie.
Gospodarka
Do początku lat 90. XX wieku w Małomicach funkcjonowały dwa duże zakłady przemysłowe.
- Fabryka Wyrobów Blaszanych „POLMETAL”, w której wytwarzany były szeroki asortyment opakowania blaszanych – hoboki do farb, beczki.
Ponadto w Małomicach funkcjonowała baza magazynowa Zielonogórskiej Centrali Materiałów Budowlanych (ZCMB), a także Lubuskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych – zakład specjalizujący się w produkcji materiałów o podwyższonej ogniotrwałości dla przemysłu hutniczego.
W latach 90. XX w. Małomicka Cegielnia (Lubuskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych) z powodu wyczerpania się złóż gliny oraz znacznego spadku zapotrzebowania na materiały ogniotrwałe zaprzestała swojej działalności. Podobny los spotkał Bazę Magazynową ZCMB gdy nowy właściciel uznał, iż brak jest uzasadnienia do równoległego utrzymywania bazy magazynowej w Zielonej Górze i w Małomicach.
Obronną ręką przez okres transformacji kraju przeszedł FWB „POLMETAL”, który po nieudanej próbie uczestnictwa w Programie Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, drastycznym zmniejszeniu zatrudnienia, zmianie właściciela oraz przeprofilowaniu produkcji zdołał znaleźć swoje miejsce na rynku pod firmą „POLMETA” S.A. W chwili obecnej w „POLMETALU” popularnie zwanym „blaszanką” produkowane są zamknięte profile stalowe o różnych przekrojach, drobny sprzęt i galanteria ogrodowa.
Tradycje miasta w zakresie produkcji opakowań blaszanych kontynuuje firma rodzinna LRN i firma „SILGAN METAL PACKAGING SZPROTAWA Sp. z o.o.” z siedzibą w Wiechlicach.
Ponadto w Małomicach działają niewielkie zakłady produkcyjne i usługowe specjalizujące się między innymi w produkcji meblarskiej-krzesła.
Małomice jako centrum administracyjne gminy o tej samej nazwie, pełnią funkcję usługową w zakresie obsługi administracyjnej oraz centrum handlowego dla sąsiadujących z nimi miejscowości.
Sport
W mieście swoją siedzibę ma klub piłkarski Miejski Klub Sportowy „Iskra” Małomice, który został założony w 1957 roku i występuje obecnie w klasie okręgowej (Lubuski Związek Piłki Nożnej).
Wybitne postacie
- Gielczewsky Friedrich
- Malanowski Franciszek – podoficer WP, KOP i AK, powstaniec warszawski,
- Philler Otto – nauczyciel z Małomic, autor kroniki miejskiej[5]
- Georg Steller – ur. w Chichach, meteorolog, historyk, autor wielu cennych publikacji regionalnych, współpracował m.in. z dr. Felixem Matuszkiewiczem ze Szprotawy
- Gerhard Hauschild – nauczyciel z Lubiechowa, autor lokalnych opracowań popularnonaukowych
- Nikolaus zu Dohna-Schlodien – oficer niemieckiej marynarki w czasie I wojny, dowódca SMS „Möwe”
Zobacz też
- Pałac w Chichach
- Stawy Bobrowickie
- Pałac w Małomicach
- Małomice (stacja kolejowa)
- Krzyż pokutny w Lubiechowie
Przypisy
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 23.09.2009].
- ↑ Skocz do:a b http:/home/pawelgor/public_html/klubradnych.pl/www.polskawliczbach.pl/Malomice, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 117. [dostęp 4.3.13].
- ↑ Maciej Boryna „Raport o stanie turystyki w Gminie Małomice”, 2006; materiały archiwalne Muzeum Ziemi Szprotawskiej
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa Urzędu Miejskiego
- Strona internetowa Bobrzan
- Malmitz (niem.) (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VI: Malczyce – Netreba. Warszawa 1885.
Źródło: https:/home/pawelgor/public_html/klubradnych.pl/pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82omice